Nieujęcie w umowie kredytu konsumenckiego istotnych informacji może oznaczać dla Banku brak prawa do odsetek i kosztów- orzekł TSUE w Luksemburgu.

Jak orzekł TSUE w Luksemburgu w wyroku z dnia 9 listopada 2016 r. ( C-42/15) dotyczącym interpretacji przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (zwanej dalej „Dyrektywą 2008/48 „):

1)      Artykuł 10 ust. 1 i 2 Dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że:

–       umowa o kredyt niekoniecznie musi zostać sporządzona w jednym dokumencie, ale wszystkie elementy określone w art. 10 ust. 2 wspomnianej dyrektywy powinny zostać sporządzone w formie papierowej lub na innym trwałym nośniku;

–        nie stoi on na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie ustanowiło w uregulowaniu krajowym z jednej strony, że umowa o kredyt objęta zakresem stosowania Dyrektywy 2008/48 i sporządzona w formie papierowej powinna być podpisana przez strony, oraz z drugiej strony, że ten wymóg złożenia podpisu ma zastosowanie do wszystkich elementów tej umowy określonych w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy.

2)      Artykuł 10 ust. 2 lit. h) Dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że nie jest konieczne, by umowa o kredyt zawierała wskazanie poszczególnych terminów płatności, jakiej ma dokonać konsument, poprzez wskazanie konkretnej daty, o ile warunki tej umowy pozwalają owemu konsumentowi na ustalenie bez trudności i z pewnością dat tych płatności.

3)      Artykuł 10 ust. 2 lit. h) oraz i) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że umowa o kredyt na czas określony przewidująca spłatę kapitału w ramach następujących po sobie płatności nie musi określać w formie tabeli spłat, jaka część każdej płatności będzie przeznaczona na spłatę tego kapitału. Przepisy te w związku z art. 22 ust. 1 owej dyrektywy sprzeciwiają się temu, by państwo członkowskie wprowadziło taki obowiązek w uregulowaniu krajowym.

4)      Artykuł 23 dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie przewidziało w uregulowaniu krajowym, że w wypadku gdy umowa o kredyt nie zawiera wszystkich elementów wymaganych w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy, umowę tę uważa się za nieoprocentowaną i bezpłatną, o ile chodzi o element, którego brak może podważyć możliwość dokonania przez konsumenta oceny zakresu ciążącego na nim zobowiązania.


W uzasadnieniu ww. wyroku znalazły swój wyraz poglądy Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące interpretacji Dyrektywy 2008/48, które mogą okazać się niezwykle istotnym argumentem w sporach dotyczących tzw. „frankowiczów „:

„63      Trybunał orzekł już, że sankcje powinny być odpowiednio surowe w stosunku do wagi naruszeń, których dotyczą, zwłaszcza przy zapewnieniu rzeczywiście odstraszającego skutku i przy poszanowaniu ogólnej zasady proporcjonalności (zob. wyrok z dnia 27 marca 2014 r., LCL Le Crédit Lyonnais, C‑565/12, EU:C:2014:190, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

64      W tym względzie w wyroku z dnia 27 marca 2014 r., LCL Le Crédit Lyonnais (C‑565/12, EU:C:2014:190), Trybunał zbadał już poszanowanie takich ograniczeń nałożonych na sankcje określone przez państwo członkowskie, w tej sprawie w odniesieniu do sankcji polegającej na w zasadzie całkowitym pozbawieniu kredytodawcy prawa do odsetek w wypadku naruszenia przewidzianego w art. 8 dyrektywy 2008/48 obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy.

65      Zważywszy na znaczenie celu ochrony konsumentów związanego z obowiązkiem przeprowadzenia przez kredytodawcę oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy, Trybunał orzekł, że gdyby sankcja polegająca na pozbawieniu odsetek została osłabiona, a nawet zniesiona, oznaczałoby to siłą rzeczy, iż nie ma ona rzeczywiście odstraszającego charakteru (zob. podobnie wyrok z dnia 27 marca 2014 r., LCL Le Crédit Lyonnais, C‑565/12, EU:C:2014:190, pkt 52, 53).

66      Jeśli chodzi o niewskazanie w umowie o kredyt niektórych informacji dotyczących warunków spłaty i kosztów związanych z tym kredytem, Trybunał orzekł także, iż zważywszy na realizowany przez dyrektywę Rady 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących kredytu konsumenckiego (Dz.U. 1987, L 42, s. 48 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 1, s. 326), zmienioną dyrektywą 98/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. (Dz.U.1998, L 101, s. 17 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 4, s. 36) (zwaną dalej „dyrektywą 87/102”), cel ochrony konsumenta przed niesprawiedliwymi warunkami udzielenia kredytu oraz w celu umożliwienia kredytobiorcy zapoznania się w pełni z warunkami przyszłego wykonania zawartej umowy art. 4 dyrektywy 87/102 ustanawiał wymóg przedstawienia temu kredytobiorcy w momencie zawierania umowy wszystkich okoliczności, które mogą mieć wpływ na zakres tego zobowiązania (zob. wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., Bucura, C‑348/14, niepublikowany, EU:C:2015:447, pkt 57).

67      Zawarcie w badanej umowie kredytu konsumenckiego rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania zostało zatem uznane za niezmiernie istotne z punktu widzenia dyrektywy 87/102, w szczególności ponieważ umożliwia ona konsumentowi dokonanie oceny zakresu ciążącego na nim zobowiązania (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 listopada 2010 r., Pohotovosť, C‑76/10, EU:C:2010:685, pkt 70, 71).

68      Dyrektywa 87/102 została natomiast zinterpretowana w ten sposób, że pozwala ona sądowi krajowemu na zastosowanie z urzędu przepisów transponujących do prawa krajowego art. 4 tej dyrektywy i stanowiących, że brak zawarcia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania w umowie kredytu konsumenckiego skutkuje tym, iż kredyt ten jest uważany za nieoprocentowany i bezpłatny (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 listopada 2010 r., Pohotovosť, C‑76/10, EU:C:2010:685, pkt 76).

69      W świetle orzecznictwa wskazanego w pkt 63–68 niniejszego wyroku należy stwierdzić, że naruszenie przez kredytodawcę obowiązku mającego istotne znaczenie z punktu widzenia dyrektywy 2008/48 może być objęte, zgodnie z uregulowaniem krajowym, sankcją pozbawienia tego kredytodawcy prawa do odsetek i do kosztów.

70      Takie istotne znaczenie ma obowiązek zawarcia w umowie o kredyt w szczególności elementów takich jak rzeczywista roczna stopa oprocentowania, o której mowa w art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48, liczba i częstotliwość płatności, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. h) tej dyrektywy, a także, w stosownych wypadkach, wzmianka o konieczności poniesienia kosztów notarialnych, ewentualne wymagane zabezpieczenia i ubezpieczenia, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. n) i o) wspomnianej dyrektywy.

71      Ponieważ brak zawarcia w umowie o kredyt tych elementów może pozbawić konsumenta możliwości dokonania oceny ciążącego na nim zobowiązania, ustanowiona w prawie krajowym sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów powinna zostać uznana za proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/48 i orzecznictwa wskazanego w pkt 63 niniejszego wyroku.”


Warto przypomnieć, że artykuł 10 Dyrektywy 2008/48 , zatytułowany „Informacje zamieszczane w umowach o kredyt”, stanowi, że:

„1.      Umowy o kredyt sporządza się w formie papierowej lub na innym trwałym nośniku. Wszystkie umawiające się strony otrzymują egzemplarz umowy o kredyt. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich przepisów krajowych dotyczących ważności umów o kredyt, które są zgodne z prawem wspólnotowym.

2. W umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się:

a)      rodzaj kredytu;

b)      dane identyfikacyjne i adresy umawiających się stron, a także, w stosownych przypadkach, dane identyfikacyjne [i adres] pośrednika kredytowego;

c)      okres obowiązywania umowy o kredyt;

d)      całkowitą kwotę kredytu oraz warunki dokonywania wypłat;

e)      w przypadku kredytu w formie odroczonej płatności za określony towar lub usługę lub w przypadku umowy o kredyt wiązany – towar lub usługę i ich cenę gotówkową;

f)      stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy oraz, jeśli są dostępne, wszelkie indeksy lub stopy referencyjne mające zastosowane do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania kredytu. Jeżeli w różnych okolicznościach stosuje się różne stopy oprocentowania kredytu, wyżej wymienione informacje dotyczące wszystkich stosowanych stóp;

g)      rzeczywistą roczną stopę oprocentowania i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, obliczone w chwili zawierania umowy o kredyt; podawane są wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy;

h)      kwotę, liczbę i częstotliwość płatności, jakich ma dokonać konsument, oraz, w stosownych przypadkach, kolejność, w jakiej płatności będą zaliczane na poczet spłaty różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania kredytu;

i)      w przypadku gdy ma miejsce spłata kapitału w ramach umowy o kredyt na czas określony, prawo konsumenta do otrzymywania, na wniosek i bez opłat, w każdym czasie przez cały okres obowiązywania umowy o kredyt, zestawienia w formie tabeli spłat. Tabela spłat wskazuje należne płatności oraz okresy i warunki zapłaty takich kwot; poszczególne spłaty przedstawione są w tabeli w rozbiciu na mniejsze elementy w celu uwidocznienia spłaty kapitału, odsetek wyliczonych na podstawie stopy oprocentowania kredytu i, w stosownych przypadkach, kosztów dodatkowych; w przypadku gdy stopa oprocentowania nie jest stała lub gdy koszty dodatkowe mogą ulegać zmianie na mocy umowy o kredyt, tabela spłat zawiera jasne i zwięzłe wskazanie, że dane liczbowe zawarte w tabeli zachowują ważność wyłącznie do następnej zmiany stopy oprocentowania kredytu lub dodatkowych kosztów, zgodnie z umową o kredyt;

j)      w przypadku gdy opłaty i odsetki są płacone bez spłaty kapitału, zestawienie wskazujące okresy i warunki płatności odsetek i towarzyszących im stałych lub jednorazowych opłat;

k)      w stosownych przypadkach, opłaty za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których zapisywane są transakcje płatności, jak i wypłaty, chyba że otwarcie takiego rachunku nie jest obowiązkowe, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych, zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, oraz wszelkie inne opłaty powstałe w związku z umową o kredyt oraz warunki, na jakich opłaty te mogą ulegać zmianie;

l)      stopę oprocentowania mającą zastosowanie do opóźnionych płatności obowiązującą w chwili zawarcia umowy o kredyt oraz ustalenia dotyczące jej zmian, a także, w stosownych przypadkach, opłaty z tytułu zaległości w spłacie;

m)      ostrzeżenie o konsekwencjach braku płatności;

n)      w stosownych przypadkach, wzmiankę o konieczności poniesienia kosztów notarialnych;

o)      ewentualne wymagane zabezpieczenia i ubezpieczenia;

p)      istnienie prawa do odstąpienia lub brak takiego prawa, okres, w którym można z niego skorzystać, oraz inne warunki korzystania z niego, w tym informację o obowiązku spłaty przez konsumenta wypłaconego kapitału oraz odsetek zgodnie z art. 14 ust. 3 lit. b), a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

q)      informacje na temat praw wynikających z art. 15, a także warunki korzystania z tych praw;

r)      prawo do przedterminowej spłaty oraz procedurę przedterminowej spłaty, a także, w stosownych przypadkach, informację dotyczącą prawa kredytodawcy do otrzymania rekompensaty i sposobu jej ustalania;

s)      procedurę mającą zastosowanie przy korzystaniu z prawa do rozwiązania umowy o kredyt;

t)      informację, czy konsument może skorzystać z pozasądowego mechanizmu reklamacyjnego i odwoławczego, a jeżeli tak – sposoby dostępu do niego;

u)      w stosownych przypadkach, inne warunki umowy;

v)      w stosownych przypadkach, nazwę i adres właściwego organu nadzorczego.

3. W przypadku gdy zastosowanie ma ust. 2 lit. i), kredytodawca w każdym czasie udostępnia konsumentowi bezpłatnie oraz przez cały okres obowiązywania umowy o kredyt zestawienie w formie tabeli spłat.

4. W przypadku umowy o kredyt, zgodnie z którą płatności dokonywane przez konsumenta nie są natychmiast odpowiednio zaliczane na poczet spłaty całkowitej kwoty kredytu, ale są wykorzystywane do zgromadzenia kapitału przez okresy i na warunkach określonych w umowie o kredyt lub w umowie dodatkowej, informacje wymagane na mocy ust. 2 zawierają jasne i zwięzłe stwierdzenie, że taka umowa o kredyt nie przewiduje gwarancji spłaty całkowitej kwoty wypłat cząstkowych kredytu dokonanych na podstawie tej umowy, chyba że taka gwarancja jest udzielana.”


Artykuł 14 dyrektywy 2008/48, zatytułowany „Prawo do odstąpienia od umowy”, przewiduje w ust. 1:

„Konsumentowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy o kredyt bez podania przyczyny w terminie czternastu dni kalendarzowych.

Okres, w którym możliwe jest odstąpienie od umowy, rozpoczyna się:

a)      w dniu zawarcia umowy o kredyt; lub

b)      w dniu, w którym konsument otrzymał warunki umowy oraz informacje zgodnie z art. 10, jeżeli dzień ten przypada po dniu, o którym mowa w lit. a) niniejszego akapitu”.


Artykuł 22 tej dyrektywy, zatytułowany „Harmonizacja i bezwzględnie wiążący charakter niniejszej dyrektywy”, ma następujące brzmienie:

„1.      W zakresie, w jakim niniejsza dyrektywa zawiera zharmonizowane przepisy, państwa członkowskie nie mogą utrzymywać w swoim prawie krajowym ani wprowadzać do niego przepisów odbiegających od tych, które zostały ustanowione w niniejszej dyrektywie.

[…]

  1. Państwa członkowskie zapewniają ponadto, by przepisy, które przyjmują w celu wykonania niniejszej dyrektywy, nie mogły być obchodzone poprzez sposób formułowania umów, w szczególności poprzez włączenie wypłat lub umów o kredyt objętych zakresem zastosowania niniejszej dyrektywy do umów o kredyt, które z uwagi na swój charakter lub cel mogłyby stwarzać możliwości uniknięcia stosowania jej przepisów.

Artykuł 23 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Sankcje”, stanowi:

„Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”.


Załącznik II do dyrektywy 2008/48, dotyczący „Standardowego europejskiego arkusza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego”, zawiera w pkt 2, zatytułowanym „Opis głównych cech produktu kredytowego”, pozycję nazwaną „Raty oraz, w odpowiednich przypadkach, kolejność, w jakiej będą one zaliczane na poczet spłaty”. Pozycji tej odpowiada następujący opis:

„Będzie Pani/Pan musiała/musiał dokonać spłaty na następujących warunkach:

[Kwota, liczba i częstotliwość płatności, jakich ma dokonać konsument]

Odsetki lub opłaty będą podlegać spłacie w następujący sposób:”.



powrót na stronę główną foryś radcowie prawni

radca prawny Arkadiusz Foryś

radca prawny Arkadiusz Foryś, 18 lat praktyki w Krakowie,
Close Menu